aciapài , vrb: aciapare,
aciopare,
atzapai,
atzapare,
ciapai Definizione
agatare de cumbinatzione o cricandho; pigare, aferrare calecuna cosa cun is manos o àteru, nau fintzes in su sensu de furare, de ingòllere maladia o àteru / pps. aciapadu, aciàpidu / aciapai ccn. mali = collire maladia
Sinonimi e contrari
abbigiare,
acatare,
aciocai,
apaciapai,
cassai,
furai,
tènnere
/
abbrancai,
acafai,
afarrancae,
aferrai,
aggafai,
aggarrai,
agguantai,
collire
| ctr.
iscapare,
lassai
Frasi
l'ant aciapadu rutu in su ludu ◊ chie chircat aciapat ◊ crediant de atzapare su locu serrau ◊ su tempus colat e nos atzapamus diversos ◊ candho leadu s'at sa mascaríglia mi so aciàpidu cun muzere mia! ◊ betzu e débbile, n'at atzapatu sa morte ◊ aciopeit su frade bochindhe fogu ◊ ómines e féminas si chircant, s'aciopant, si leant e si lassant
2.
aciapa su gatu ca ndi at furau s'arrocali! ◊ passendi in sa porta ndi at aciapau sa fatura
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
attraper
Inglese
to catch
Spagnolo
coger,
agarrar
Italiano
acchiappare
Tedesco
fangen.
afenàre , vrb Definizione
abbrovendhare a fenu; immalaidare, portare sos fenos
Sinonimi e contrari
incubae
Frasi
teniat de múrghere bacas e berveghes e de afenare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
affener,
contracter la strongylose
Inglese
to feed on hay,
to catch strongylosis
Spagnolo
dar el heno,
coger la strongilosis
Italiano
affienare,
contrarre la strongilósi
Tedesco
mit Heu füttern,
sich die Strongyloidosis zuziehen.
agganciài , vrb: aggantzare,
agghenciai Definizione
pigare o aferrare cun gànciu, forte a manos etotu coment’e pigandho a gànciu, ma fintzes leare o ingòllere aifatu; abbutonare / leare, andhare a manu aggantzada = a manu pigada
Sinonimi e contrari
abbrancai,
acafai,
aciapai,
afarcai,
afarrancae,
aferrai,
aggarrai,
agguantai,
carrabbusai,
mantènnere,
picare
| ctr.
lassare
Frasi
apo bisonzu de èssere aggantzada e nutrida ◊ arrimat su paperedhu e agghènciat s'ampudha de s'àcua ◊ cudhu dh'agghènciat a su bratzu e ndi dhi pigat su dinai! ◊ aggantza su brassolu! ◊ a carrasegare aggantzant a Zorzi in ziru ◊ fut lompindhe a isprèndhere sos cadhos candho dh’ant agghentzau e che dh'ant furau
2.
o truncat o aggànciat! ◊ unu nudha, carchi cosa chi agghentzas o chi pentzas
Etimo
itl.
agganciare
Traduzioni
Francese
saisir
Inglese
to cling,
to catch
Spagnolo
enganchar,
agarrar
Italiano
agganciare,
aggrappare,
ancorare,
prèndere
Tedesco
sich festhalten,
verankern,
nehmen.
allancài , vrb Definizione
pigare de mala manera, a s'airada
Sinonimi e contrari
abbrancai,
afarcai,
afarrancae,
aggafai,
aggarrai,
aggranfare,
agguantai
Frasi
ghetendi is farrancas a cantu poit allancat is prendhas de s'oreria ◊ agatat sa cosa, si dh'allancat e ponit in busciota ◊ chi allancu s'oreria no torru a trabballai! ◊ dus cropus de iscupeta de asegus dh'allancant
Traduzioni
Francese
attraper avidement
Inglese
to catch avidly
Spagnolo
agarrar
Italiano
afferrare avidaménte
Tedesco
gierig packen.
apixonài , vrb Definizione
cassare pigiones
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chasser les oiseaux
Inglese
to catch birds
Spagnolo
pajarear
Italiano
uccellare
Tedesco
auf Vogelfang gehen.
arragiolàre , vrb: arrajolare,
arregiolare 1,
arrejolare Definizione
ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare meda
Sinonimi e contrari
arragiolire,
arraulare
/
airai,
arrannegai,
inchietae
Frasi
currendhe avatu meu che arrejoladu, si est postu a mi sighire ◊ mi apo fatu sa lista de sas persones chi, si arrajolo, devo mossigare!
2.
cusse marranu de l’intzugliare ca si arrejolaiat che cane! ◊ issa no cheriat seguzada ca si arregiolaiat che batu (M.Danese)
Etimo
ltn.
rabies
Traduzioni
Francese
être atteints de la rage
Inglese
to catch rabies
Spagnolo
rabiar
Italiano
prèndere la ràbbia
Tedesco
sich die Tollwut zuziehen.
arremàre , vrb Definizione
ingòllere rema, arremadiu
Sinonimi e contrari
acatarrare,
arrasfriai,
arremadiai,
arrumai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
attraper la rhinite
Inglese
to catch rhinitis
Spagnolo
coger la rinitis
Italiano
prèndere la rinite
Tedesco
sich die Rhinitis holen.
atracàe, atracài , vrb Definizione
sodigare, giare a pitzu, betare manos a unu a trampa candho no si dh’ibertat
Sinonimi e contrari
atacai,
atrapare 1
Frasi
a cussa fémina dh'enta atracada in tali logu e furau ndi dh'enta s'oraria ◊ peronòspera e pesta niedha funt atracandu sa sarmenta, e àteras pestas prus malas funt atracandu sa limba nostra! (G.C.Mameli)
Traduzioni
Francese
attaquer,
surprendre qqn. par la ruse
Inglese
to catch by fraud
Spagnolo
atracar
Italiano
assalire,
sorprèndere con inganno
Tedesco
überfallen,
erwischen.
cassài , vrb: acassare 1,
cassare,
catzare 2,
catzeare,
catziare Definizione
andhare a cassa, aciapare is animales arestes, tènnere a pessighidura, a isparadura o àteru deasi; agatare a ccn. in su dannu, faendho male, agatare in farta; pigare, buscare (cropos o àteru)
Sinonimi e contrari
aciocai,
tènnere
/
segudare
Modi di dire
csn:
giogai a su cassa cassa = a tènnere; si nci podint cassai is topis a berrita = est una domo chi no bi at nudha, no bi at neune
Frasi
as catziadu in donu ca giughes tropu pículu minore ◊ fipo cassandhe, candho dae unu gardarjedhu bi partint duos lèpores ◊ custu chervu totus lu càtziant e nemos lu tenet ◊ catzeandhe no at fortuna: cartutzas medas ma perdigas nudha!◊ mi apu cassau una pariga de pillonedhus
2.
sa corsària de sos coros miràdela chi est igue: si sos Moros sunt che tue, ancu mi cassent sos Moros!
3.
gei circat ma gei cassat puru: su cumpàngiu dhi at donau una bussinada a faci
Etimo
ctl.
cassar
Traduzioni
Francese
chasser,
attraper
Inglese
to hunt,
to catch
Spagnolo
cazar,
coger,
atrapar,
pillar
Italiano
cacciare,
acchiappare,
cògliere in fallo
Tedesco
jagen,
fangen,
ertappen.
ciapài , vrb: aciapai*,
ciapare Definizione
agatare (ccn. cosa) deasi comente podet capitare o cricandho; leare o cassare calecuna cosa cun is manos o àteru, nau fintzes in su sensu de furare / ciapai sa brutesa prughendi su trigu = tènnere e bogare sa malesa purghendhe
Sinonimi e contrari
acatare,
aciocai,
apaciapai,
cassai,
furai,
segudare,
tènnere
/
abbrancai,
acafai,
afarrancae aferrai,
aggafai,
aggarrai,
agguantai,
collire
| ctr.
lassai
Frasi
andhadu est e ciapat su preíderu a colore a fogu lezindhe
2.
ciapeint unu cadhitu chi si lasseit carrigare ma apustis si deit a iscumbarare
3.
apo ciapadu unu lèpere a latzu ◊ sa dí chi t'imparu s'arti de ciapai (L.Matta)
Traduzioni
Francese
attraper,
saisir,
voler
Inglese
to catch,
to steal
Spagnolo
coger,
atrapar,
robar
Italiano
acchiappare,
rubare
Tedesco
fassen,
stehlen.
ingalapài , vrb Definizione
cassare, acapiare, poderare acapiau o coment'e acapiau
Sinonimi e contrari
acapiae
Etimo
itl.
incalappiare
Traduzioni
Francese
attraper
Inglese
to catch,
to ensnare
Spagnolo
atrapar
Italiano
accalappiare
Tedesco
fangen.
piscàe , vrb: piscai,
piscare Definizione
cassare e bogare de s’abba su pische o fintzes àteru, bogare css. de s'abba (o àteru deasi); umprire abba de logu fundhudu, pigare cosa a umpridura intrandho s'istrégiu a mesu, o fintzes pigare cosa coment'e faendho a piscadura, bogandho de un'istrégiu (es. billetes, cartas); nau in cobertantza, cassare o agatare a unu faendho dannu; fintzes furare / p. a cumpudu, a forrogu = a manuda; p. a fraca = farcai
Sinonimi e contrari
cassai
/
umpire
/
furai,
leai
Frasi
partis su sero cun sa barca isperendhe bundhàntzia in su piscare ◊ si piscat bèni cun mari calmu e luna prena ◊ si piscat su pisci, su coradhu
2.
seu pischendi àcua de funtana a cracira ◊ piscant s'abba chi servit in domo dae su putu ◊ su soru rúpidu si ndhe piscat a sas frussellas ◊ pisca sos macarrones ca sunt cotos! ◊ sa cosa cota si ndhe piscat dae su brou
3.
dh'ant piscau comment'e unu traitori ◊ falat unu corvu e che li piscat sa berrita
Cognomi e Proverbi
prb:
chini timit s'àcua no bandit a piscai ◊ chini arriscat piscat
Etimo
ltn.
piscare
Traduzioni
Francese
pêcher
Inglese
to fish,
to catch
Spagnolo
pescar
Italiano
pescare
Tedesco
fischen,
angeln,
ertappen.
refreàre , vrb: arrasfriai,
erresfriare,
refriare,
resfriai,
rifriare Definizione
pigare, ingòllere o fintzes fàere ingòllere refriu, fàere a arremadiu
Sinonimi e contrari
acatarrare,
arremadiai,
arremare,
arrumai
Frasi
zughia pagu cuguzura in su letu e mi so refriadu ◊ titia, custu fritu oe mi refriat!◊ pizu ti che as bogadu, chi ti ses refriendhe?!
Etimo
ctl., spn.
refredar
Traduzioni
Francese
s'enrhumer
Inglese
to catch a cold
Spagnolo
resfriarse
Italiano
infreddarsi
Tedesco
sich erkälten.
scollíri, scòlliri , vrb: isculli,
sculliri Definizione
assaborire calecuna cosa, àere calecunu indítziu, su ndhe ischire o leare oru, bíere, fintzes sodigare o agatare a unu faendho dannu, in farta
Sinonimi e contrari
assabèschere,
assebeltare,
bodhiri,
cumprèndhere,
iscobèrrere
/
segudare,
sejare
Frasi
dhu pregontànt po dhi podi scolliri calincunu fuedhu mali nau ◊ iant mandau unus cantus bugonis po dhu scolliri s'isbàgliu chi fiat chistionendu ◊ dh'iant betiu una fémina cojada, scollia cun d-un'atru ◊ chini truessat in su mali torrat ódia a sa luxi e no si ponit in sa luxi poita no siant scollias is òperas suas (Ev.)◊ apu sculliu aundi est chi fait s'ou sa pudha nosta ◊ apu sculliu is afatallus tuus!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
surprendre,
découvrir
Inglese
to catch,
to discover
Spagnolo
sorprender,
descubrir
Italiano
sorprèndere,
scoprire
Tedesco
überraschen,
entdecken.
segudài, segudàre , vrb Definizione
agatare, cassare, aciapare a unu faendho dannu, in farta, fuendhosiche, ma fintzes solu andhare aifatu, sodigare
Sinonimi e contrari
acometare,
aggreghestare,
assitiai,
cucai,
scolliri,
sejare,
sichire,
sodigai
Frasi
los ant segudados furendhe ◊ eite pro los segudare ponindhe fogu: si no bi ndh'at de los pistare chei s'azu!…◊ mi so sonniadu levendhe unu sirbone e mai lu podia segudare (P.Pisurzi)◊ si ti ségudo deo, faghindhe cussa faina, as a bídere chi buscas!
2.
sos duos compares si saludant e onzunu segudat peri su caminu sou ◊ chi ti ponit infatu cussu ti ndi ségudat
Etimo
ltn.
*secutare
Traduzioni
Francese
prendre en flagrant
Inglese
to catch (in the act),
to reach
Spagnolo
sorprender,
coger,
pillar
Italiano
sorprèndere,
raggiùngere,
cògliere in flagrante
Tedesco
überraschen,
nachkommen.
sejàre , vrb Definizione
agatare, mescamente portare a ogu e agatare faendho dannu o male
Sinonimi e contrari
acometare,
aggreghestare,
assitiai,
segudare,
sichire,
sodigai
/
acatare,
inseae
Frasi
su bandhiu l'ant sejau iscorjandhe un'ochisorju ◊ aiat irballau no ca aiat furau ma ca si fit fatu sejare ◊ no amus acatau a nemos e mancu trata amus sejau ◊ e chirca chirca, lu sejat chin sa gama in d-unu campu de irbutu
2.
in butzaca no fipo reséssitu a sejare s'iscatuledha de sos luminos ◊ nessune est reséssitu a sichire su funnu de sa miniera, mancu sa via chi aiant ligatu unu contone a totu sos cànnaos e sas socas sejatas in bidha
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
suivre,
talloner,
surprendre
Inglese
to catch,
to shadow
Spagnolo
seguir,
pillar
Italiano
pedinare,
sorprèndere
Tedesco
beschatten,
überraschen.
sichíre , vrb: sighie,
sighire,
sighiri,
sigire,
sigiri,
sijire Definizione
andhare a innanti faendho ccn. cosa cumenciada, durare in su tempus; andhare o cúrrere aifatu e lòmpere a ue un’àteru est andhau o est andhandho; lòmpere a un’arresurtau; agatare a unu asuba de su fatu, faendho unu dannu; si narat fintzes po andhare aifatu de una régula o de cosa pigada po ghia / pps. sichiu, sighidu; sighindhe = itl. di séguito
Sinonimi e contrari
insighiri,
segudare,
sensare,
síghere,
sodigai,
tènnere
| ctr.
firmai,
sensai,
tasire
Modi di dire
csn:
sighire, sighire a + vrb. inf. = itl. riprèndere a + vrb. inf.; èssere a sighi sighi = a su tene tene, a punta a lòmpere a tènnere a ccn. o carchi cosa; èssere malu a sighire (nadu de ccn.)= chi est difítzile mannu a lu buscare, chi pro l'agatare tocat de lu chircare a tantas bias, chi de is fainas chi tenit a meda ndi lassat a cò; sighire una faina, unu triballu = fàgherelu, agabbàrelu, achipire; sighibbila!, sighidebbila! = sighi, sighei de aici!; sighire s'ormina = andhare ifatu de s'ormina; sighiri su cuntzillu, su parri de ccn. = iscurtare, fàghere comente cossizat; lu sighit su sole (nadu de cosa prantada) = su sole li assutat sas raighinas, che lu sicat ca zughet paga terra; èssere malu a sighire (nadu de unu)= chi no faghet a ndhe fàghere fine de una faina, de un'óbbrigu, chi promitit e no muntenet, chi tirat acoa cun arreghèscias; sighire sas códias, sas trassas, sa malíssia de ccn. = agatarebbilas, bincherebbilas
Frasi
si su laore sighit gasi ocannu s'erricheus!◊ nachi Bodale s'intendhiat male: sighidu li at o passadu li est? ◊ préigant sa paghe e sighint a gherrare! ◊ fit proindhe, pariat chi sighiat ma at sessadu ◊ sighi a fàghere sa faina, no arrimes! ◊ su crapitu sichiat a melare ◊ sa morte apo a giamare si sighis a mi ofèndhere! ◊ custu triballu deo ti lu comintzo e tue sighis ◊ paria istrangugliadu: Gesummaria si mi fit sighidu gai!…◊ s'impresa est sighindhe a triballare apustis de sas férias ◊ sa maista iat fatu tzerriare a iscola sa mama de mammai po dhi nàrrere a dha fàere sighire a istudiare
2.
so tucadu apustis sou, ma caminendhe lestru l'apo sighidu ◊ candu as pentzau mai a festa, tui, o fradi miu sighiu che fera?! ◊ currit totu e no si sighit mai ◊ sa betzesa mi est sighindhe! ◊ si funt fuius coment'e su bentu e immoi a dhus sighiri est unu fuedhu!…◊ nosu cumenciaus a movi: coidai a sigiri! ◊ sos annos, malasorte!, mi ant sighidu e no ndhe poto leare sa sedha (A.Casula)◊ si tuco prima, bois ndhe sighides ◊ ghirendhe a bidha nos at sighidu s'abba e ifustu nos at
3.
e chie lu sighit custu muradore? promitit sempre ma no benit mai! ◊ istat a s'inghíria inghíria ma de triballu no ndhe sighit ◊ no lu poto sighire a ndhe li tirare su dépidu: candho mi bogat iscusas, candho si cuat! ◊ de custas piciochedhas no fait a ndi sighí una: a chini tenit de fai custu, a chini de fai cudhu e no ndi benit manc'una! ◊ sa cosa chi mànigo no la poto sighire cun sas pagas dentes chi zuto ◊ prantachela in fundhu, cussa cosa, ca sinono la sighit su sole
4.
sighi costante s'istiga segura de s'arte! (P.Casu)◊ una borta apo sijiu s'erriu ci ni essiat dae su padente ◊ una borta apo sijiu s'istrada ci barigat dereta muru muru
5.
si sentza mi mòrrere agguanto, a sa sorte li sigo sas códias (Limbudu)◊ bi lis sigo deo sa malíscia! ◊ a mie aiat chérfidu a babbu, ca bi l'aia sighida deo sa mandronia, a fuste! ◊ su cane sighit sas trassas a mariane ◊ fit a sighi sighi cun sos carabbineris
Traduzioni
Francese
continuer,
persister,
rattraper,
surprendre
Inglese
to continue,
to persist,
to reach,
to catch
Spagnolo
seguir,
alcanzar
Italiano
continuare,
proseguire,
persìstere,
raggiùngere,
sorprèndere
Tedesco
fortsetzen,
fortführen,
andauern,
erreichen,
überraschen.
tzapàre 1 , vrb: aciapai* Definizione
agatare cosa comente podet capitare o fintzes cricandho apostadamente, fintzes cassare
Sinonimi e contrari
acatare,
aciocai,
cassai,
furai,
segudare,
tènnere
/
abbrancai,
acafai,
afarrancae,
aferrai,
aggafai,
aggarrai,
agguantai,
collire
Frasi
nos semus tzapaos chin d-una gama manna ◊ tzapadu mi dh'as su chi no narat fàulas!…◊ as sizidu cussa veridade ma chene la tzapare
2.
ebbenemindhe ca ndhe cullies de bellu dinare si ndhe tzapaes meda e la bendhies, sa cosa!
3.
s'àbbile falat a tzapare carchi pudha o carchi anzone
Traduzioni
Francese
surprendre
Inglese
to find,
to catch
Spagnolo
encontrar,
sorprender
Italiano
trovare,
sorprèndere
Tedesco
finden,
ertappen.